Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ), γνωστή και ως υπερκινητικό σύνδρομο, είναι η συνηθέστερη νευροσυμπεριφορική διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Τα παιδιά εμφανίζουν υπερκινητικές, απρόσεκτες και παρορμητικές συμπεριφορές οι οποίες δεν συνάδουν με την αναπτυξιακή τους ηλικία.

 Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ αρχίζουν συνήθως κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και μειώνονται καθώς φτάνουμε στην εφηβεία. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ, εμφανίζονται στους ειδικούς συνήθως, μεταξύ 3 και 7 χρονών. Η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει, στις περισσότερες περιπτώσεις, με την ένταξη στο σχολείο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.

Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχή, όπως ορίζονται από το DSM-IV, είναι η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:

♦  ΔΕΠΥ – τύπος Απροσεξίας:

• Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί.
• Αποσπάται εύκολα από άσχετα ερεθίσματα.
• Δεν φαίνεται να ακούει.
• Δε δίνει σημασία στις λεπτομέρειες.
• Κάνει λάθη απροσεξίας.
• Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες.
• Αποφεύγει εργασίες που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια.
• Ξεχνά τις σχολικές εργασίες.
• Χάνει πράγματα.
• Γενικά είναι ανοργάνωτος.
  Ο τύπος αυτός είναι συχνός σε παιδιά σχολικής ηλικίας, που μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά επειδή δεν παρουσιάζουν διασπαστική συμπεριφορά. Σε κάποιες  περιπτώσεις είναι παιδιά που διαγνώσθηκαν σε σχετικά μεγαλύτερη ηλικία, όταν είχαν ξεπεράσει τα προβλήματα υπερκινητικότητας που εμφάνιζαν ως μικρότερα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι μια αμιγώς διαφορετική κατάσταση από τους άλλους τύπους της ΔΕΠΥ.

♦  ΔΕΠΥ – τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας:

• Δυσκολεύεται να παραμείνει καθισμένος/η.
• Κουνάει χέρια, πόδια ή στριφογυρίζει στην καρέκλα.
• Κοιτά συνέχεια γύρω του και πειράζει τους άλλους.
• Σηκώνεται όταν δεν επιτρέπεται.
• Τρέχει και σκαρφαλώνει υπερβολικά.
• Δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει.
• Απαντάει πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
• Μιλάει συνεχώς.
• Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
• Στα παιχνίδια δεν ακολουθεί τους κανόνες.
• Διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους.

Ο τύπος αυτός, είναι πιο συχνός σε παιδιά μικρότερης ηλικίας που παρουσιάζουν έντονα υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά. Στα παιδιά αυτά, το πρόβλημα της συγκέντρωσης και της προσοχής δεν είναι ιδιαιτέρως εμφανές, συχνά διότι δεν έχει αναδειχτεί, καθώς δεν έχουν κληθεί να λειτουργήσουν σε σχολικό περιβάλλον.

♦ ΔΕΠΥ – Συνδυασμένος τύπος:

Είναι επίσης συνηθισμένος τύπος ΔΕΠΥ στα παιδιά και στους εφήβους όπου παρουσιάζεται συνδυασμός κάποιων από τα παραπάνω συμπτώματα, ήτοι απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά.

Συνοδά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ:

• Συναισθηματική αστάθεια.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Αναβλητικότητα.
• Βαριέται εύκολα.
• Συχνή απογοήτευση.

Για να διαγνωστεί ένα παιδί με ΔΕΠΥ θα πρέπει να εμφανίζει 6 ή περισσότερα κριτήρια από κάθε κατηγορία για περισσότερους από 6 μήνες και κάποια από αυτά να είναι παρόντα πριν την ηλικία των 7 ετών. Η ύπαρξη των συμπτωμάτων αυτών έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της λειτουργικότητας του παιδιού τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.